Zarządzanie własnym życiem Joseph Campbell określił mianem Podróży bohatera, czy terminem monomit.
W coachingu jest to metoda wykorzystywana do pracy z Klientami, którzy chcą wprowadzić zmiany w swoim życiu sięgające poziomu tożsamości, a nawet misji i wizji. Chodzi o życie pełne sensu i znaczenia.
Podróż bohatera to metafora, która odnosi się do poszukiwania sposobu budowania pomyślnej dla Klienta przyszłości oraz walki z niepewnością zmiany. W celu odbycia Podróży bohatera, czyli Klienta należy stworzyć mapę. Na początek należy zastanowić się i nazwać, na czym na polegać zmiana/jaki to projekt/jakie wyzwanie. Chodzi o usłyszenie i przyjęcie wezwania, które płynie głęboko z duszy człowieka, a które odnosi się do tożsamości Klienta, jego celu istnienia czy misji.
W pojęciu Campbella wyzwanie jest „demonem”, któremu Klient chce stawić czoła. „Demon” nie jest w tym przypadku wcieleniem zła, ale rodzajem „siły”, której Klient/Bohater musi stawić czoła, nauczyć się walczyć albo ją zaakceptować. „Demon” jest czasem wewnętrznym lękiem lub cieniem, z którym Klient chce się uporać. Demon to coś, czemu Bohater chce się przeciwstawić się. „Demon” jednak może też kusić lub chcieć zaprzeczyć bohaterstwu. Może to być inna osoba lub grupa, uzależnienie lub cierpienie psychiczne, traumatyczne wydarzenie lub trudne wyzwanie. Generalnie walka z „demonem” może mieć charakter zewnętrzny, wewnętrzny lub oba naraz. Bohater może ulec „demonowi” i stać się „ofiarą” lub stawić mu czoło i ruszyć w podróż. Wezwanie do rozpoczęcia drogi wiązać się może z poczuciem braku czegoś ważnego i z poszukiwaniem. Bohater tęskni za czymś, co trudno określić i czego na pewno nie ma w świecie, w którym dotychczas żyje. Gdzieś w głębi siebie odkrywa, że istotne jest dla niego również poczucie przeznaczenia, istnienie sił, które są mocniejsze od woli Bohatera. Wezwanie do podróży pojawia się nieraz w tragicznych okolicznościach takich jak sytuacja kryzysowa. W tej mitycznej podróży ważna jest pomoc. Każdy bohater spotyka więc na swojej drodze nauczyciela lub mądrego pomocnika, dzięki któremu Bohater zdobywa mądrość oraz magiczne moce, które są mu niezbędna na Drodze. Sama podróż ma wiele etapów oddzielonych progami, a na każdym z nich stoją strażnicy progów, który trzeba pokonać.
Monomit/bohater według Campbella przeżywa poszczególne fazy wyprawy. Te fazy zostały wyodrębnione z większości opowieści, mitów i legend. Oto te etapy:
- Wyprawa bohatera ma swój początek w zwyczajnym świecie.
- Nagle bohater jest wezwany do stawienia czoła wyzwaniu, czyli przejścia w niezwykły świat dziwnych mocy i zdarzeń (zewnętrzny „demon”).
- Jeśli bohater podejmie to wezwanie, musi stanąć w obliczu zadań i prób (zderzyć się z wewnętrznym „demonem/i”). Niekiedy bohater przechodzi przez te próby samodzielnie, w innych przypadkach odbywa się to z czyjąś pomocą.
- W kulminacyjnym momencie bohater musi przetrwać najcięższą próbę, często dzięki doświadczeniom, jakich doświadczył podczas wyprawy.
- Jeśli bohater przetrwa, to może uzyskać wielki dar (cel lub korzyść), którego efektem jest samowiedza, czyli samoświadomość, ale też poczucie panowania na sobą, poczucie własnej wartości, czy osiągnięcia pełni. Wówczas bohater musi zdecydować, czy wrócić z tą korzyścią (do zwyczajnego świata), stając przed koniecznością pokonania przeciwności w drodze powrotnej. Jeśli bohaterowi powiedzie się powrót, korzyść lub dar mogą być użyte do uczynienia świata lepszym.
- Jeśli na którymkolwiek etapie się zawaha i zechce powrócić, to zamienia się w kamień lub słup soli.
Przykładowy sposób wykonania ćwiczenia:
Jeżeli jest taka możliwość, najlepiej, żeby całość tej historii i jej opowieści została przedstawiona w formie rysunków. Kolejne odpowiedzi na pytania mogą być jej elementem.
Zastanów się, na czym polega Twój obecny, zwyczajny świat. Gdzie, kiedy, jak? Co jest ważne? Kto jest z Tobą? Kim Ty jesteś?
Najlepiej wyrazić to w formie rysunku, na którym zostanie opisany dzisiejszy stan lub stan sprzed pojawienia się ważnego dla Klienta wydarzenia.
Teraz zastanów się, na czym polega problem/wyzwanie, które zakłóca porządek przedstawionego przez Ciebie świata i wobec którego nie możesz być obojętny. Co jest sednem? O co nie chcesz, żebym Cię zapytała?
Zastanów się, przed jakim stroisz wyborem. Zdecyduj, w jaki sposób chcesz się dokonać zmiany oraz rzucić się w nurt przygody? Jakie są korzyści i konsekwencje podjęcia działań? Jakie są korzyści i konsekwencje pozostawienia sytuacji bez zmian? Jakie są za i przeciw? Co jest dla Ciebie ważne?
Można w tym miejscu skorzystać również z narzędzia coachingowego Diament kartezjański.
Pomyśl, w oparciu o posiadane informacje co chcesz zrobić?
- Mądry nauczyciel lub starzec
Jeżeli Twoja odpowiedź jest twierdząca i chcesz podjąć wyzwanie, zwykle w różnych sytuacjach nieodzowna staje się widza i doświadczenie innych ludzi. Mentorem może być dla siebie sam Bohater, ale też przyjaciel, nauczyciel, zleceniodawca, który doradzi jakie działania powinny być podjęte.
Zastanów się teraz, z czyjej wiedzy i umiejętności możesz skorzystać? Co podpowiada Ci intuicja? Jakimi zasobami, wiedzą, umiejętnościami, etc. już dysponujesz? Czego jeszcze nie wiesz? Co chcesz z tym zrobić? Wymień kogoś, kogo podziwiasz. Co on/ona zrobiłby na Twoim miejscu?
Bohater, który wyrusza w drogę, porzuca dotychczasowy świat. Oznacz to konieczność poznania zasad, którymi kieruje się „nowy” świat, czymś co trzeba poznać by móc z tym walczyć. Często oznacza to wejście w „dworskie” intrygi, wyruszenie na szlak, przyłączenie się do tajnej organizacji, etc.
Odpowiedz na pytania, jakie planują zasady w nowych warunkach? Co jest ważne? Co jest jeszcze ważne? Co jeszcze więcej jest istotne w tej nowej sytuacji? Na co lub kogo warto zwrócić jeszcze uwagą?
- Próby, własne słabości, sprzymierzeńcy i wrogowie
Zastanów się wchodząc w „nowy” świat komu/czemu musisz/chcesz stawić czoła. Jakim przeciwnościom zewnętrznym i wewnętrznym? Co Ci pomoże? Jakie są konsekwencje Twoich czynów? Jakie wybierasz sposoby działania? Wyobraź sobie przez moment, że Twoja sprawa została rozwiązana. O ile świat jest inny? Co się zmieniło? Jakie jest najprostsze wyjście z sytuacji?
Pomyśl teraz: Kto jest Twoim głównym „wrogiem”? Gdzie czujesz opór? Jakie odczuwasz napięcia? Co chcesz z tym zrobić?
To element, który ma dodać siły Bohaterowi w dalszej drodze. Często pierwsze starcie z wyzwaniem kończy się połowiczym sukcesem, bądź klęską? Materia, ciało zwycięża nad duchem. Pojawia się czasem ból, który trzeba zwyciężyć. Wróg jest silny i w rzeczywistości stanowi olbrzymie wyzwanie. Czasem wydaje się, że coaching załatwi wszystko. Cel zostanie osiągnięty bez wyrzeczeń, może nawet cierpienia. A tak czasem nie jest. Plan, który ma prowadzić do celu wymaga wyrzeczeń, konsekwencji w działaniu i umiejętności podniesienia się po pierwszym nieudanym razie. Porażka to też naturalny element działania.
A teraz zastanów się: Co będzie, jeżeli spotka Cię klęska lub kiedy opadniesz z sił? Kiedy zdarzy się pierwsza porażka, co się wtedy stanie? Co będzie dla Ciebie motywacją do działania? Jak bardzo naprawdę jest to to dla Ciebie ważne? Jakie wdrożysz wtedy sposoby działania?
Podczas walki Bohater poznał swoje, ale też wroga najsilniejsze cechy. Odkrył też słabości. Czas na wybór drogi, która wykorzysta zarówno mocne strony, jak też słabe punkty wyzwania. Bohater odnajdzie siłę i wiedzę dzięki której kolejnym razem nie da się zaskoczyć. Tak, jak w przypadku strategii Walta Disney’a, czas przejrzeć plan jeszcze raz.
Zastanów się jeszcze: Jakie są słabe strony całej opowieści? Czego w planie/działaniu brakuje? Co do siebie pasuje, a co wyklucza? Jakie mogą pojawić się przeszkody? Co nie zostało wzięte pod uwagę? Co daje siłę? Jakie pytanie mogłabym Ci zadać, aby zmotywować Cię do działania?
Po odnalezieniu siły i zdobyciu wiedzy jak pokonać wroga Bohater wraca na pole bitwy. Trzeba stawiać czoła wyzwaniu.
Pomyśl teraz: Jak zmienić plan, żeby wszystkie jego elementy współpracowały? Czemu chcesz stawić czoło? Co uległo zmianie? Jaki jest nowy plan? Jak osiągniesz cel?
Punkt kulminacyjny. Bohater znowu staje naprzeciw swojego wyzwania. Tym razem jest o wiele silniejszy, ma wiedzę i motywację walczyć o ostateczne zwycięstwo. Rozpoczyna się finałowa bitwa, zakończona osiągnięciem celu.
Wyobraź sobie: Stroisz przed swoim wyzwaniem. Jesteś silny i masz wszystko, co jest Ci potrzebne. Wiesz, jak to zrobić. Czujesz się zmotywowany i osiągasz cel. Jak to jest, kiedy cel zostaje osiągnięty? Co czujesz? Co widzisz? Co słyszysz? Jak to jest osiągnąć cel?
Czas, żeby Bohater wrócił do spokojnego świata. Pokonał trudności i otrzymał nagrodę. Życie wraca do normy, a podróż Bohatera staje się przyjemnym wspomnieniem zwycięstwa.
Zastanów się teraz: Jak będziesz się czuł, kiedy wrócisz do codzienności? Jaka to będzie nowa rzeczywistość? Co wtedy będzie dla Ciebie nagrodą za wyrzeczenia? Jak będziesz świętować swój sukces?
Wyposażony w wiedzę, czas na budowę mapy podróży Bohatera. To ostateczny rysunek, który czerpie wiedzę z poprzednich, dopełnia ją oraz nadaje ostateczny kształt planu działania.
Oto dodatkowe/opcjonalne pytania, które można użyć w trakcie pracy z Klientem:
Co jest Twoim „demonem”/wyzwaniem, któremu chcesz stawić czoło?
Kiedy czujesz się bardziej „ofiarą” niż „bohaterem” własnego życia?
Gdzie i jaki jest Twój próg? Czego nie zrobisz? Gdzie czujesz opór?
Kim musisz się stać lub co musisz zrobić, żeby zmierzyć się z wyzwaniem?
Jaka metafora lub postać metaforyczna wiąże się z tą sytuacją?
Jakie jej cechy mogą Ci pomóc?
Jakie zasoby, które już masz pomogą Ci osiągnąć cel?
Jakich zasobów potrzebujesz? Czego musisz się jeszcze nauczyć?
Kto może Cię wspierać w dążeniu do celu?
Wejdź w ich role i popatrz na sytuację ich oczami? Wsłuchaj się w ich rady/przekaz?
Co chcesz przyjąć, z tego co zobaczyłeś i usłyszałeś?
Jeżeli chcesz się z nami skontaktować, w tym także w sprawie warsztatów i szkoleń, prosimy napisz do nas.
Autorka wpisu: Małgorzata Wąsowska
coaching4smart 